Menneska bak orda

AV ERLEND LØNNUM

Når ekte og oppdikta eigennamn går over til å bli fellesnamn, kallar vi det eponymi, frå gresk epi ‘ved’ og onyma ‘namn’. Utgangspunktet for eponyma er oppfinnarar, naturvitarar, ideologar, mytologiske vesen, bibelske personar og andre som har sett spor i historia – og i ordbøkene.

Eponymi

Verdskjente oppfinningar er gode døme på eponymi: Røntgen, geigerteljar og diesel kjem frå namna til dei tyske fysikarane Wilhelm Röntgen, Hans Geiger og Rudolf Diesel, og meiningsmålingstypen gallup kjem frå den amerikanske forskaren George Gallup.

Dei fleste eponyma spring ut av naturvitskapen. Forskarar har gitt oss namn på temperaturskalaar som celsius og fahrenheit, måleiningar som ampere og volt, einingar som tesla og ångstrøm, sjukdomar som bekhterev og parkinson og planter som fresia, fuksia og linnea.

Andre eponym kjenner vi frå mytologien (akilleshæl og janusansikt), Bibelen (judas og laban), musikken (saksofon og spinett) og historiske hendingar (giljotin og quisling) – og frå mange andre område, jamfør lista nedanfor, der menneska bak er avslørte.

Eponym i utval                  

Stadnamnord i utval